ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ


Συνεκδόσεις με τις Π.Ε.Κ.


Μελίνα Ταμιωλάκη (επιμ.) Μεθοδολογικά ζητήματα στις κλασικές σπουδες, παλαιά προβλήματα και νέες προκλήσεις

Η συζήτηση για τη μεθοδολογια των Κλασικών Σπουδών ανάγεται στη γέννηση της κλασικής φιλολογίας στην ελληνιστική Αλεξάνδρεια: λόγιοι, ποιητές, και γραμματικοί επιδόθηκαν τότε για πρώτη φορά σε συστηματικές προσπάθειες για την αποκατάσταση και την ερμηνεία των αρχαίων κειμένων. Καθοριστική υπήρξε στη συνέχεια η συμβολή των λογίων της βυζαντινής εποχής, οι οποίοι διέσωσαν μέσω της αντιγραφής χειρογράφων μεγάλο μέρος της αρχαίας λογοτεχνίας. Έκτοτε η επιστήμη της Κλασικής Φιλολογίας έχει εξελιχθεί, συνεχίζει ωστόσο να βρίσκεται στο μεταίχμιο μεταξύ παλαιού και νέου. Ορισμένα από τα ερωτήματα που απασχολούν σήμερα τους φιλολόγους είναι ίδια ή παρόμοια με εκείνα που μελέτησαν οι αλεξανδρινοί λόγιοι: για παράδειγμα, ποιες μεθόδους μπορούμε να αξιοποιήσουμε, ώστε να αποκαταστήσουμε ένα αρχαίο κείμενο; Ποια βήματα πρέπει να ακολουθήσουμε ώστε να καταλήξουμε σε ένα κείμενο αξιόπιστο, που θα αντικατοπτρίζει όσο το δυνατόν πιστότερα το πρωτότυπο; Πώς προσεγγίζουμε τα αρχαία κείμενα που σώζονται σε αποσπάσματα; Ποιες μεθόδους χρησιμοποιούμε ώστε να καταλήξουμε σε συμπεράσματα σχετικά με τα έργα στα οποία ανήκουν; Παράλληλα, τα τελευταία χρόνια, το πεδίο των Κλασικών Σπουδών έχει διευρυνθεί σημαντικά· υπογραμμίζεται όλο και περισσότερο η ανάγκη της διεπιστημονικότητας και της στενής συνεργασίας μεταξύ διαφορετικών επιστημονικών κλάδων (της φιλολογίας, της ιστορίας, της φιλοσοφίας, της επιγραφικής κλπ.). Τίθεται επίσης πλήθος ερμηνευτικών ζητημάτων σχετικά με την επικαιρότητα των αρχαίων κειμένων και τη σημασία της μελέτης των αρχαίου πολιτισμού εν γένει: μπορούν τα αρχαία κείμενα να έχουν απήχηση στη σύγχρονη εποχή; Ποιες θεωρητικές προσεγγίσεις καλούμαστε να αξιοποιήσουμε ώστε να αναδειχθεί η επικαιρότητα της αρχαίας λογοτεχνίας;

Ο τόμος επιχειρεί να απαντήσει στα παραπάνω ερωτήματα, προσφέροντας μια επισκόπηση ορισμένων σύγχρονων μεθοδολογικών προβληματισμών στο πεδίο των Κλασικών Σπουδών. Συγκεντρώνει δεκαοκτώ μελέτες οι οποίες αφορούν στους εξής τομείς: στις κριτικές εκδόσεις, στα αρχαία κείμενα που σώζονται σε αποσπάσματα, στις αφηγηματολογικές προσεγγίσεις, στις διεπιστημονικές θεωρήσεις για τη μελέτη του αρχαίου πολιτισμού και της αρχαιολογίας, και στην πρόσληψη της κλασικής γραμματείας. Οι συγγραφείς του τόμου εξετάζουν τους τρόπους με τους οποίους παλαιά ερωτήματα μπορούν να επανεξεταστούν με νέα μεθοδολογικά εργαλεία ή θέτουν καινούργια ερωτήματα τα οποία απαντούν με τη βοήθεια σύγχρονων μεθοδολογικών προσεγγίσεων. Η παρούσα έκδοση αντικατοπτρίζει έτσι το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τις Κλασικές Σπουδές μέσα από τον συνεχή και ανανεωμένο προβληματισμό για μεθοδολογικά ζητήματα.
Αβδελά Έφη, Αρβανιτάκης Δημήτρης, Δελβερούδη Ελίζα Άννα, Ματθιόπουλος Ευγένιος Δ., Πετμεζάς Σωκράτης, Σακελλαρόπουλος Τάσος (επιμ.) Φυλετικές Θεωρίες στην Ελλάδα

Ξαφνιαζόμαστε τα τελευταία χρόνια όποτε συνειδητοποιούμε την απήχηση που εξακολουθούν να έχουν σε ολοένα και περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες οι φυλετικές θεωρίες και οι ρατσιστικές αντιλήψεις. Οι ιδέες που ταξινομούν τις ανθρώπινες ομάδες σε φυλές σύμφωνα με τα εξωτερικά τους φυσικά χαρακτηριστικά, και τις ιεραρχούν ανάγοντας τα χαρακτηριστικά αυτά σε διανοητική ικανότητα, πολιτισμικό επίπεδο και κοινωνική οργάνωση, είναι προϊόν του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού και της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας. Στη Δύση, επί έναν περίπου αιώνα, αποτέλεσαν απολύτως αποδεκτές και έγκυρες επιστημονικές θέσεις με τεράστια απήχηση στο ευρύ κοινό και τροφοδότησαν κρατικές πολιτικές για τη βελτίωση της φυλετικής ποιότητας σε πολλές χώρες, πριν γνωρίσουν τη διεθνή απόρριψη μετά τη σύνδεσή τους με τα εγκλήματα του ναζισμού κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα κείμενα του τόμου συνιστούν μια πρώτη προσπάθεια να μελετηθεί η διάχυση των φυλετικών θεωριών στην Ελλάδα και τα πολλαπλά νοήματα που παίρνει στον χρόνο η έννοια της φυλής: Ιχνηλατούν εξίσου τις διαδρομές μέσα από τις οποίες διαδόθηκαν οι φυλετικές θεωρίες όσο και τις προσαρμογές τους στα ελληνικά ζητούμενα, από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα· δείχνουν πώς οι φυλετικές θεωρίες επέδρασαν στη διαμόρφωση νέων εξειδικεύσεων στο ελληνικό πανεπιστήμιο, τροφοδότησαν επιστημονικές και επαγγελματικές αντιπαραθέσεις και στήριξαν επιστημονικές προτάσεις για την υιοθέτηση ευγονικών πολιτικών· διερευνούν πώς ενσωματώνονται φυλετικές θεωρίες ή εκλαϊκευτικές εκδοχές τους σε πολιτικές ιδεολογίες κατά το πρώτο μισό του 20ού αιώνα και πώς χρησιμοποιούνται στην προώθηση εθνικών πολιτικών· ανιχνεύουν επίσης στοιχεία της διάχυσης των φυλετικών θεωριών σε λογοτεχνικά κείμενα ή σε κριτικούς, ιστορικούς και θεωρητικούς της τέχνης· τέλος, εξετάζουν επιβιώσεις των φυλετικών θεωριών σε σημερινές εκδοχές της διαπλοκής του εθνικισμού με τον ρατσισμό και τον αντισημιτισμό, όπως αποτυπώνονται στον νομικό, επιστημονικό, λαϊκιστικό ή θρησκευτικό λόγο.


Αθανασάκη Λ., Νικολαϊδης Τ., Σπαθάρας Δ., Ιδιωτικός βίος και δημόσιος λόγος στην Ελληνική Αρχαιότητα και στον Διαφωτισμό , Μελέτες αφιερωμένες στην Ιωάννα Γιατρομανωλάκη, Ηράκλειο, 2014 (ISBN 978-960-524-419-4)

Περίληψη: Στόχος του τόμου είναι να αναδείξει τους ποικίλους τρόπους με τους οποίους απεικονίζεται και σημασιοδοτείται ο ιδιωτικός βίος στον δημόσιο λόγο και συγκεκριμένα στο Αττικό δράμα, τη ρητορεία, τη φιλοσοφία, τις πολιτικές και ηθικές πραγματείες και τη βιογραφία. Ιδωμένες εν συνόλω, οι επιμέρους μελέτες που θα βρει ο αναγνώστης στο Α' Μέρος συνιστούν μια προσπάθεια χαρτογράφησης των ορίων ανάμεσα στον ιδιωτικό και τον δημόσιο χώρο στην ελληνική αρχαιότητα. Στην εκτενή μελέτη του Β' Μέρους η εστίαση μετατοπίζεται από τον αρχαίο κόσμο στους νεότερους χρόνους, και συγκεκριμένα στον στοχασμό του 17ου και 18ου αιώνα για τη γλώσσα και τον δημόσιο λόγο. Οι μελέτες που συγκεντρώνονται προσεγγίζουν κομβικά ζητήματα της ρητορείας, της κοινωνικής ιστορίας και του πολιτικού στοχασμού της αρχαιότητας, ενώ παράλληλα αναδεικνύεται η πρόσληψη του αρχαίου πολιτικού λόγου από τους θεμελιωτές της σύγχρονης ηθικής και πολιτικής φιλοσοφίας. Η έκδοση αφιερώνεται στην Ιωάννα Γιατρομανωλάκη για τη συμβολή της στη μελέτη της αρχαίας ρητορικής και.τη γενικότερη προσφορά της στο Πανεπιστήμιο.


Κολοβός Η. (επιμ.), Μοναστήρια, οικονομία και πολιτική. Από τους μεσαιωνικούς στους νεώτερους χρόνους, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης & Εκδόσεις Φιλοσοφικής Σχολής, Ηράκλειο, 2011 (ISBN 978-960-524-350-0).

Περίληψη: Τα μοναστήρια, ένας κατεξοχήν θεσμός του μεσαίωνα που παρέμεινε στους νεώτερους χρόνους, επιβιώνοντας μέχρι σήμερα, αποτελούν ένα σημαντικό πεδίο έρευνας για την κοινωνική ιστορία: έχοντας διαφυλάξει σε πολλές περιπτώσεις σπουδαία αρχεία και υλικά κατάλοιπα, τα μοναστήρια μπορούν να μελετηθούν τόσο ως θεσμοί ή κτίρια καθεαυτά, όσο και σε ό,τι αφορά το οικονομικό υπόβαθρο της λειτουργίας τους καθώς και τις σχέσεις τους με την εκάστοτε πολιτική εξουσία. Στον παρόντα συλλογικό τόμο, ο ιστοριογραφικός στόχος είναι να αναδειχθεί η οικονομική και πολιτική φυσιογνωμία των μοναστηριακών θεσμών, σε μια συγκριτική προσέγγισή τους από τους μεσαιωνικούς στους νεώτερους χρόνους, σε ένα γεωγραφικό εύρος που εκτείνεται από τη μεσαιωνική Δύση στο Βυζάντιο, τη λατινική Ανατολή και την οθωμανική αυτοκρατορία των πρώιμων νεώτερων χρόνων, ως το σύγχρονο ελληνικό κράτος στα Βαλκάνια. Ο τόμος συγκεντρώνει τις εισηγήσεις στην επιστημονική συνάντηση που διοργάνωσε το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης μεταξύ 17-19 Δεκεμβρίου 2009 στο Ρέθυμνο.


Γεωργούδη Σ., Λούκος X. (επιμ.), Jean-Pierre Vernant, ανήρ παιδεία κεκοσμημένος. Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης & Εκδόσεις Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Ηράκλειο, 2010 (ISBN 978-960-524-308-1 / 978-960-9430-03-6)

Περίληψη: Ο τόμος αυτός αποτελεί τιμητικό αφιέρωμα στον επιφανή μελετητή και γνώστη του αρχαίου ελληνικού κόσμου – τον Γάλλο Jean-Pierre Vernant. Τα πέντε κείμενα που δημοσιεύονται εδώ επιχειρούν, το καθένα από τη σκοπιά του και με την ιδιαιτερότητά του, να παρουσιάσουν, να διερευνήσουν, να συζητήσουν ορισμένα καίρια θέματα που διατρέχουν το έργο του Vernant, ορισμένες απόψεις και ερμηνείες που διετύπωσε και ανέπτυξε στις μελέτες του. Διερευνώνται κυρίως το πολιτικό πρότυπο που συνιστούσε η ελληνική πόλις, και στο οποίο ο Vernant επικέντρωσε το έργο του, οι ερμηνευτικές κατευθύνσεις και οι τομές που χάραξε στη μελέτη του αρχαιοελληνικού πολιτισμού, η ανθρωπολογική προοπτική και η συγκριτική και δομική έρευνα που εφάρμοσε και ανέπτυξε στην εξέταση των θεσμών και των νοητικών μηχανισμών των αρχαίων Ελλήνων, η ανάλυση των μύθων και του αρχαίου δράματος, που καλύπτουν μεγάλο μέρος του έργου του Vernant, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της δημοκρατίας στην Αθήνα των κλασικών χρόνων, οι τρόποι προσέγγισης του Jean-Pierre Vernant στη μελέτη της αρχαίας ελληνικής θρησκείας, μέσω των μύθων, των ιερουργικών πρακτικών και των εικονιστικών παραστάσεων. Τέλος, ο τόμος αυτός είναι και φόρος τιμής στον πολίτη Vernant και στους συνεπείς αγώνες του για ελευθερία, ισότητα, αδελφοσύνη.


Φιλιππίδης Σ.Ν. (επιμ.), Ο Καζαντζάκης στον 21ο αιώνα, Πρακτικά του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου "Νίκος Καζαντζάκης 2007: Πενήντα χρόνια μετά", Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ηράκλειο & Ρέθυμνο, 18-21 Μαΐου 2007, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης & Εκδόσεις Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Ηράκλειο, 2010 (ISBN 978-960-524-315-9 / 978-960-9430-01-2)

Περίληψη: Το βιβλίο αποτελεί μια επιλογή δεκατεσσάρων επιστημονικών ανακοινώσεων που παρουσιάστηκαν στο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο «Νίκος Καζαντζάκης 2007: Πενήντα χρόνια μετά» (Πανεπιστήμιο Κρήτης, Ηράκλειο & Ρέθυμνο, 18-21 Μαΐου 2007). Στόχος του Συνεδρίου ήταν να διαγραφεί η τοποθέτηση της σύγχρονης επιστημονικής κοινότητας απέναντι στο έργο του Καζαντζάκη, ενός συγγραφέα που εξακολουθεί, όπως φαίνεται και από τα συμπεριλαμβανόμενα μελετήματα, να αποτελεί «σημείον αντιλεγόμενον». Είναι χαρακτηριστικό ότι για το magnum opus του Καζαντζάκη, την Οδύσεια, υπάρχουν περιορισμένης μάλλον έκτασης συζητήσεις σε δύο μόνο εργασίες. Το ίδιο συμβαίνει και με την Ασκητική. Από τις δεκατέσσερεις εργασίες οχτώ αναφέρονται στα μυθιστορήματα (Φιλιππίδης, Καψωμένος, Παπανικολάου, Πασχάλης, Τζιόβας, Παπαρούση, Παπαχριστόπουλος, Καστρινάκη). Τα μυθιστορήματα του Καζαντζάκη υπήρξαν τα πλέον προσφιλή στο αναγνωστικό κοινό κείμενά του, αλλά, όπως για μια ακόμα φορά αποδεικνύει και αυτό το Συνέδριο, το προσφιλές επίσης αντικείμενο των κριτικών. Μια σειρά από μελετήματα αναφέρονται στα άλλα λογοτεχνικά είδη της καζαντζακικής παραγωγής (Πουργούρης Κεχαγιόγλου, Γλυτζουρής, Μήνη). Μια τελευταία κατηγορία εργασιών είναι εκείνη η οποία περιλαμβάνει μελετήματα που στρέφονται στο πώς οι άλλοι είδαν τον Καζαντζάκη ως άνθρωπο και ως συγγραφέα (Φαρίνου, Δημηρούλης).


Καστρινάκη Α., Πολίτης Α., Πολυχρονάκης Δ. (επιμ.). Πολυφωνία. Φιλολογικά μελετήματα αφιερωμένα στον Σ.Ν. Φιλιππίδη, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης & Εκδόσεις Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Ηράκλειο, 2009, (ISBN 978-960-524-291-6 και 978-960-9430-00-5)

Περίληψη: Ο Σ. Ν. Φιλιππίδης δίδαξε για 25 χρόνια κλασική και νεοελληνική φιλολογία, καθώς και θεωρία της λογοτεχνίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Με την αποχώρησή του από την ενεργό διδασκαλία, συνάδελφοι και μαθητές τον αποχαιρέτησαν με τα δοκίμια που συγκεντρώνονται σε τούτον τον τόμο Ο αναγνώστης θα βρει εδώ μελέτες φιλολογικές, θεατρολογικές, ιστορικές, ψυχαναλυτικές και συγκριτολογικές, για τον Καζαντζάκη και τον Όμηρο, τον Καζαντζάκη σεναριογράφο ή τον Καζαντζάκη και την Αίγυπτο, για τον «Ορφέα» του Σολωμού, τον Ιωάννη Ισ. Σκυλίτση, την ελληνική υποδοχή της ευρωπαϊκής πεζογραφίας 1830-1880, τον Παπαδιαμάντη, τον Ξενόπουλο και τον Άγγελο Σικελιανό, για τις αναπαραστάσεις της Κλυταιμνήστρας στο νεοελληνικό θέατρο και την παράσταση ενός έργου του Ντ’ Αννούντσιο το 1896 κοντά στις Μυκήνες, για τη λυρική πεζογραφία της γενιάς του ’30 και τον μυστικισμό του Άγγελου Τερζάκη, τέλος για τις σχέσεις του Μιχαήλ Μπαχτίν με τον Φρήντριχ Σλέγκελ.


Βάσσης Ι., Κακλαμάνης Σ., Λουκάκη Μ. (επιμ.), Παιδεία και Πολιτισμός στην Κρήτη: Βυζάντιο-Βενετοκρατία. Μελέτες αφιερωμένες στον Θεοχάρη Δετοράκη, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης & Εκδόσεις Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Ηράκλειο, 2008 (ISBN 978-960-524-261-9 και 978-960-89758-5-9)

Περίληψη: Στον τόμο αυτόν συγκεντρώνονται μελετήματα που αφορούν διάφορες πτυχές της παιδείας και του πνευματικού πολιτισμού που καλλιεργήθηκαν κατά τη διάρκεια της βυζαντινής περιόδου και ιδίως στα χρόνια της βενετικής κυριαρχίας στην Κρήτη. Κατά τη μακρά αυτή ιστορική διαδρομή συντελέστηκε στη μεγαλόνησο, που ανέκαθεν αποτελούσε ένα σταυροδρόμι λαών και πολιτισμών, όχι μόνο η εμπέδωση της χριστιανικής πίστης που είχε κλονιστεί μετά από τη μακρόχρονη κατάκτηση του νησιού από τους Άραβες, και η πολιτισμική ανάδυση του ορθόδοξου πληθυσμού, αλλά και η δημιουργική συνάντηση της βυζαντινής πνευματικής παράδοσης με τα λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά ρεύματα της Ιταλίας που έφερναν οι Βενετοί κατακτητές. Η συναίρεση αυτή αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κεφάλαια στην πολυκύμαντη ιστορία των σχέσεων της λατινικής Δύσης με τη βυζαντινή Ανατολή και συνάμα σηματοδοτεί μια από τις πιο λαμπρές περιόδους του νεοελληνικού πολιτισμού. Με τα μελετήματα αυτά πρόσωπα, θεσμοί και δράσεις έρχονται στο προσκήνιο της ιστορίας και αναδεικνύονται, στο μέτρο της συμβολής τους στα πολιτισμικά δρώμενα της Κρήτης, ως ψηφίδες ενός επιβλητικού μωσαϊκού που συνθέτει η πολύτροπη πνευματική δημιουργία στην Κρήτη του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης.


Μπάλλα Χ. (επιμ.), Φιλοσοφία και Ρητορική στην Κλασική Αθήνα, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης & Εκδόσεις Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Ηράκλειο, 2008 (ISBN 978-960-524-261-9 και 978-960-89758-5-9).

Περίληψη: Οι μελέτες που φιλοξενούνται σε αυτόν τον τόμο εξετάζουν την αλληλεπίδραση φιλοσοφίας και ρητορικής στην κλασική Αθήνα, αναλύοντας μια σειρά από σχετικά ερωτήματα, όπως: Γιατί ο «ρήτορας» Ισοκράτης περιγράφει το δικό του αντικείμενο ως «φιλοσοφία»; Πόσο μακριά από τους φιλοσόφους βρίσκεται ο ίδιος όταν μιλάει για ηθικές έννοιες; Πώς και γιατί ο Πλάτων αξιοποιεί τις τεχνικές της ρητορικής; Πόσο αποκομμένο είναι το ενδιαφέρον του Αριστοτέλη για τη δομή των επιστημονικών προτάσεων από την ενασχόλησή του με το τι συνιστά και πώς συγκροτείται ένα επιχείρημα; Ποιος είναι ο ρόλος των φιλοσόφων στην κριτική θεμελίωση ηθικών αξιών που κυριαρχούν στους λόγους των αττικών ρητόρων, όπως η ανδρεία; Ή ακόμα: πώς οριοθετούνται οι φιλόσοφοι απέναντι στους σοφιστές και τους ρήτορες, πώς διαφοροποιούνται οι παραδόσεις τους, ποιος αποφασίζει γι’ αυτό; Ποιος είναι ο ρόλος των δημοκρατικών θεσμών στην ανάπτυξη και τη διακίνηση των σχετικών ιδεών;


Πανεπιστημιούπολη Γάλλου, TK 74100, Ρέθυμνο, Κρήτη
28310 77780-81
dean@phl.uoc.gr
Ανάπτυξη από την Κοσμητεία της Φιλοσοφικής Σχολής
με χρήση ανοικτών τεχνολογιών, Απρίλιος 2016
kalohr@uoc.gr